Iloczyn kartezjański jest to prostolinijny układ współrzędnych o parach prostopadłych osi. Nazwa pojęcia pochodzi od łacińskiego nazwiska francuskiego matematyka i filozofa Kartezjusza.

Iloczynem kartezjańskim prostej A i prostej B będzie zbiór punktów płaszczyzny zawartej między nimi (każdy punkt należący do tej płaszczyzny). Idąc tym tokiem myślenia, jeżeli będziemy mieć dwa zbiory A i B, to iloczynem kartezjańskim tych zbiorów będzie taki zbiór C, w którym każdy element A będzie połączony z każdym elementem B.

Iloczyn kartejański zbiorów

Zdefiniujemy teraz relację. Relacją nazywamy podzbiór iloczynu kartezjańskiego. Niech podzbiorem dla naszego przykładu będą [1 – Jacek, 2 – Ewa]. Jeśli umieścimy te elementy w tabeli otrzymamy:

Podzbiór iloczynu kartezjańskiego

Dlatego w relacyjnych bazach danych relacją nazywa się tabele bazy danych, ponieważ zawartość tabeli ulega ciągłym zmianom. Kolumny to atrybuty. Mogą przechowywać wartości określonych typów, jednak wartości te mogą być modyfikowane.

W większości opracowań dotyczących baz danych pojęcie relacja odnosi się do tabeli w relacyjnej bazie danych. Problemem teorii baz danych jest stosowanie terminu relacja również do związków, które występują pomiędzy tabelami np.: relacja jeden do wielu. W efekcie przyjęcia takiego nazewnictwa, gdy chcemy powiedzieć, że pomiędzy tabelą A i tabelą B występuje związek jeden do wielu, mówimy, że pomiędzy relacją A a relacją B występuje relacja jeden do wielu. I tutaj można zauważyć, że tak nazywając table można przyjąć, że relacja jeden do wielu jest tabelą. Dlatego też tabele są nazywane relacjami, a związki między tymi tabelami to np.: związek jeden do wielu, związek jeden do jednego.